Waarom je met een positieve instelling juist vaker pech hebt

De periodieke onderhoudsbeurt aan je auto uitstellen, omdat hij toch nog prima rijdt. Te laat wisselen naar winterbanden, omdat het toch bijna nooit meer vriest. Of precies op tijd van huis vertrekken voor die belangrijke afspraak, omdat het meestal wel meevalt met de drukte.

Het zijn alledaagse voorbeelden van wat wetenschappers optimismebias noemen. Dat houdt in dat we geneigd zijn om de kans op positieve gebeurtenissen te overschatten. Tegelijkertijd onderschatten we het risico op negatieve situaties, zowel voor onszelf als voor anderen.

Optimismebias is uitgebreid onderzocht door de wetenschap. De beroemde psycholoog en Nobelprijswinnaar Daniel Kahneman concludeerde al dat de meeste mensen een optimistische kijk hebben op de wereld. Ze schatten die vaak positiever in dan de werkelijkheid, wat motiverend werkt en helpt om door te zetten. Ook zijn mensen volgens Kahneman vaak optimistisch over hun eigen vaardigheden, wat zorgt voor veerkracht en zelfvertrouwen. Maar te veel optimisme kan leiden tot overmoed en onderschatting van risico’s, waardoor je onvoldoende bent voorbereid.

Neurowetenschapper Tali Sharot van de University College London deed ook onderzoek naar dit gedragsfenomeen en concludeerde dat we onszelf graag als rationeel zien. Toch zijn mensen in werkelijkheid vaker optimistisch dan realistisch. We verwachten dat situaties een betere afloop hebben dan doorgaans het geval is.

Als je bovengemiddeld optimistisch bent ingesteld, zul je nog sneller geneigd zijn om het eigen geluk te overschatten en risico’s kleiner in te schatten. Optimisten handelen hierdoor minder voorzichtig, waardoor ze vaker met pech en tegenslagen te maken krijgen.

Ook is het leereffect bij mensen met een rooskleurige blik doorgaans minder sterk. Kleine tegenslagen – de auto start niet door een lege accu – worden eerder afgedaan als toeval. Vervolgens voelt een optimist minder urgentie om zo’n incident te voorkomen. Ook al is de oplossing, een nieuwe accu, eenvoudig.

Hoe kun je als optimist je voordeel doen met deze kennis? Volgens gedragspsychologen is het raadzaam om vaker bewust stil te staan bij potentiële risico’s, zodat je beter bent voorbereid.

Dus neem bij die donkere lucht toch gewoon een paraplu mee, ook al ‘zou het droog moeten blijven’. Vertrek met een opgeladen telefoon naar je werk, ook al weet je ‘bijna zeker’ dat daar nog een oplader ligt. Pak nou maar gelijk dit tankstation, ook al denk je de volgende pomp ‘makkelijk te kunnen halen’. Leg die reservesleutel op een vaste plek, ook al ben je ‘nooit je sleutels kwijt’. En laat die accu even controleren, ook al is het met jouw auto altijd ‘starten en lopen’.

Pech is geen toeval en een goede voorbereiding geeft vertrouwen voor veilige kilometers. Goede reis!