Hout speelt een steeds prominentere rol bij de bouw van huizen en kantoren. Het is minder belastend voor het milieu dan beton en staal. Daarnaast is wonen en werken in hout comfortabeler, het zorgt voor een gezonder leefklimaat. Deel 1 in een reeks van vier artikelen over hoe in Nederland, in de geest van A life on our planet van David Attenborough, wordt gewerkt aan het behouden van een leefbare planeet.
Focus op het beperken van de uitstoot van het gebouw
In de knik van de Amstel, met aan de voet het lommerrijk gelegen Park Somerlust rijst woontoren HAUT op. Met 21 verdiepingen en 73 meter hoogte is het op dit moment het hoogste appartementencomplex van Nederland dat, op de liftkern (beton) en gevel (glas) na geheel uit hout (Cross Laminated Timber/CLT) is opgetrokken. Met zonnepanelen op het dak en in de gevel en een koude-bron in de bodem is het misschien wel het duurzaamste leef complex van Nederland op dit moment. Terwijl in Nederland beton en staal nog steeds de gangbare bouwmaterialen zijn, wordt de roep om bouwen in hout luider.
Niet zo onlogisch, betonbouw is wereldwijd namelijk verantwoordelijk voor 8 procent van de CO2-uitstoot, terwijl er inmiddels veel alternatieven zijn die veel minder CO2 uitstoten, vertelt projectontwikkelaar Thijs Croon van Lingotto. ,,De wereldwijde betonbouw staat met Amerika en China in de top van de grootste CO2-uitstoters ter wereld. De laatste 20 jaar hebben we er hard aan gewerkt om gebouwen steeds energievriendelijker te ontwerpen, met een focus op het beperken van de uitstoot van het gebouw tijdens het gebruik. Denk daarbij aan goede isolatie en energieopwekking met zonnepanelen. Langzaam komt daar nu bij dat we ook meer kijken naar de uitstoot van de materialen die zijn gebruikt tijdens de bouwfase. Om de doelstellingen van Parijs te halen zullen we veel meer moeten gaan werken met biobased materialen. In hout ligt juist CO2 opgeslagen en door prefab komt minder stikstof vrij op de bouwplaats. Bovendien is hout hernieuwbaar en het wordt gewonnen uit duurzame productiebossen.”
Bouwen HAUT in hout: no guts no results
Samen met het Amsterdamse architectenbureau Team V en het vermaarde internationale adviesbureau Arup pakte Lingotto de handschoen op om hier wat aan te gaan doen. Hun antwoord is: HAUT. Croon: ,,Nederland had ooit een traditie in de houtbouw, denk aan Amsterdamse grachtenpanden, maar die zijn we door de eeuwen heen kwijtgeraakt doordat we steeds veiliger en hoger gingen bouwen. Daarnaast zijn we door onze ligging als delta geen bosbouwland als Duitsland en Oostenrijk waar veel meer in hout werd en nog steeds wordt gerealiseerd. Maar door een project als HAUT tonen we aan dat hout en het gebruik van andere biobased producten bijdraagt aan het verminderen van uitstoot. No guts no glory noemen wij no guts no results.” Croon gelooft in ‘bouwen in hout waar het kan, andere materialen waar het moet’. ,,Aan hout kleven bijna geen nadelen. Het enige is dat bij hoge gebouwen hout niet stijf genoeg is. Voor HAUT hebben een afweging gemaakt, om het gebouw stijf te krijgen met hulpmiddel staal of met beton. Op basis van een CO2-vergelijking scoorde beton beter. Als HAUT volledig in beton was gebouwd, had het gebouw in de bouwfase 30 procent meer CO2 uitgestoten, dat komt overeen met 1,1 miljoen kilo CO2-equivalent. De besparing op alléén de constructie (het casco/red.) is 45 procent minder CO2-uitstoot.”
In kantoor HoutWerk is 610 ton CO2 opgeslagen
Inmiddels hebben meer aannemers, projectontwikkelaars en architecten de smaak te pakken gekregen. Het is geen achterhoedegevecht meer om de meerwaarde van hout aan te tonen. Team V, ontwerpers van HAUT, werkt inmiddels samen met Arup aan het ontwerp van het nieuwe kantoor van uitgeefgigant DPG Media in Amsterdam en gaan daar ook weer voor CLT. Het is niet alleen goed voor het milieu, maar ook voor personeel en imago van het bedrijf. Lingotto heeft inmiddels in Utrecht het compleet in hout opgetrokken drielaags kantoorgebouw HoutWerk gerealiseerd, en is betrokken bij het ontwerp van misschien wel het hoogste in hout opgetrokken gebouw van Nederland, kantoor- en wooncomplex The Dutch Mountains bij het station in Eindhoven. Dit bestaat uit een toren van 130 meter en een andere van 100 meter. Croon: ,,Het casco van HoutWerk konden we geheel in Cross Laminated Timber (CLT) ontwerpen, en zo als prefab bouwpakket aanleveren. Op de bouwplaats was het kantoor eenvoudig en snel te monteren. Er was boven de grond dus geen beton en heel weinig staal nodig. Want alle funderingen van voornoemde gebouwen zijn in moerassig Nederland met water en modder natuurlijk nog van beton. Als HoutWerk (bovengronds) in beton was gebouwd, dan was de uitstoot ruim 1.300 ton CO2 geweest. Nu is er 610 ton CO2 in het CLT opgeslagen.”
Bossen kweken op landbouwgrond om stikstofprobleem aan te pakken
Het CLT dat in de projecten van Lingotto wordt gebruikt komt uit bossen in het buitenland met duurzame bosbouw. Het is het bruggetje naar zelf duurzame bosbouw beginnen in Nederland om zo ook de uitputting van de bodem tegen te gaan. ,,Het nadeel nu nog is dat de platen CLT op vrachtwagens uit Midden-Europa komen. De uitstoot van het transport is relatief klein”, aldus Croon. ,,Maar het ideale is als bossen en een CLT-fabriek in Nederland zouden staan. Voor dat laatste zijn er ondernemers bezig om de financiering rond te krijgen van zo’n fabriek met CNC-freesbanken om van die planken prefab-pakketten te maken.” Croon gaat nog een stap verder. Om de stikstof problematiek aan te pakken kan (voormalige) landbouwgrond worden ingezet om bomen te kweken. ,,Het is misschien minder fijn voor onze boeren maar wel veel beter voor flora en fauna. Na 20 tot 25 jaar rooien we dan de bomen en bouwen we daar onze nieuwe houten rijtjeshuizen van. Het is tijd om onze huizen te gaan kweken.”