Er moeten steeds meer monden worden gevoed. De groei van de wereldbevolking is namelijk nog lang niet tot stilstand gekomen, en gaat nog decennia door. Waar moet al dat eten worden geproduceerd? Goede landbouwgrond is schaars en wordt nu al intensief gebruikt, met bodemuitputting ten gevolg. Vertical farming is een opkomende productiemethode om verse groenten en fruit te produceren zonder de landbouwgrond te belasten. Deel 3 van vier artikelen over hoe in Nederland, in de geest van A life on our planet van David Attenborough, wordt gewerkt aan het behouden van een leefbare planeet.
Veel kunnen produceren van een goede kwaliteit
De glastuinbouw in Nederland is van een ongekend hoog niveau. In ruim 70 jaar heeft het zich ontwikkeld tot absolute koploper als het gaat om de hoogwaardige teelt van bijvoorbeeld tomaten, paprika’s, komkommers, maar ook zachtfruit als aardbeien. De kennis van het telen onder glas wordt inmiddels op grote schaal ingezet buiten de landsgrenzen. De volgende stap in deze ontwikkeling is de teelt in totaal gesloten omgevingen als gestapelde containers of leegstaande (kantoor)panden. Dit wordt ook wel vertical farming genaamd.
De aan de Wageningen University & Research (WUR) docerende professor Leo Marcelis heeft zich dit nieuwe werkveld eigengemaakt. Hij is onder meer betrokken bij het onderzoeksprogramma op dit vlak, Sky High, waaraan vooraanstaande veredelingsbedrijven, telers en tuinbouwtechnologiebedrijven meedoen. Het doel van het programma is om met minder energie goedkoper te produceren, legt Marcelis uit. “In een gesloten systeem als vertical farming is de teelt precies te sturen. We kunnen kiezen hoeveel ledlicht een plant krijgt, de temperatuur en luchtvochtigheid regelen en verder de hoeveelheid luchtbewegingen, water en voeding. Het voordeel daarvan is dat we veel kunnen produceren van een goede kwaliteit. Vertical farming levert elke dag van het jaar hetzelfde op, het is een extreem constante teelt.”
Verschil met telen in kassen wordt kleiner
Een belangrijk gegeven is dat vertical farming overal kan plaatsvinden. Gestapelde containers kunnen staan op de Noordpool, in de bloedhitte van de Sahara of aan de randen van megacities. Om die reden wordt vertical farming ook wel “nul-areaal landbouw" genoemd. “Er zijn gebieden op aarde waar het heel moeilijk telen is. Nederland heeft een gunstig klimaat, zodat je goed in kassen tomaten en andere groenten kan telen. Maar meer naar het Oosten heb je een heet landklimaat en in het Noorden is het door de strenge winters ingewikkelder om in kassen te telen”, legt Marcelis uit. “Voordelen van vertical farming in te warme of te koude omgevingen zijn veel groter dan in Nederland met zijn kassen. Op dit moment is de kostprijs van vertical farming nog groter dan van producten die uit een kas komen. Je moet bedenken dat vertical farming relatief nieuw is. De komende 5 tot 10 jaar wordt het proces verbeterd, omdat bijvoorbeeld led-verlichtingstechnologieën steeds goedkoper worden. De opbrengt zal hoger worden. Het betekent dat die kostprijs lager daalt en dat het verschil met glastuinbouw kleiner wordt.”
Vertical farming goed voor versterken biodiversiteit
Het gegeven is dat we een groeiende wereldbevolking van voedsel moeten voorzien, terwijl steeds meer mensen in (mega)steden wonen, er vaak watertekorten zijn en de voedingswaarde van fruit en groenten al decennia aan het dalen is. Wat ook meespeelt, is de groeiende middenklasse in opkomende economieën die meer groenten eet. Is die toekomstige bevolking te voeden met voedzame producten die in de volle grond (aarde) worden geteeld? Voor hoogleraar Marcelis is het antwoord ‘nee’. “Die groeiende wereldbevolking heeft behoefte aan plantaardig voedsel. Wil je dat telen in de volle grond dan heb je zoveel meer grond nodig dan nu. Dat is er gewoon niet. Bulkproducten als granen en aardappelen zullen we nog in de volle grond blijven telen. Maar als we praten over verse groenten en fruit, dan moet je anders gaan werken.
Vertical farming en de verdere uitbouw van de hightech glastuinbouw kunnen dan een bijdrage leveren om voldoende verse groenten te hebben zonder (veel) land te gebruiken. In de glastuinbouw is van één vierkante meter tomatenteelt zo’n 90 kilogram te halen. Dat gaat je buiten echt niet lukken. Moet je eens uitrekenen hoeveel grond je dan nodig hebt. In vertical farming liggen de lagen boven elkaar, zodat je nog minder grond nodig hebt.” Het voordeel van vertical farming is dat het juist een boost geeft aan de biodiversiteit.Het is een antwoord op de vraag hoe bodemuitputting kan worden aangepakt. Marcelis rekent voor dat misschien maar 5 procent van een perceel hoeft te worden gebruikt voor vertical farming. “De rest van het areaal kan dan worden teruggegeven aan de natuur.”
Door hogere voedingswaarde neemt gezondheid toe
Wat zowel in de glastuinbouw, maar nog beter in vertical farming kan worden gedaan is het sturen van de kwaliteit en nog specifieker, de verhoging van de voedingswaarde. Het WUR-programma Sky High is onder andere daarop gericht. “Het verbeteren van die voedingswaarde in zo’n geconditioneerde container is een manier om dat te bereiken”, stelt Marcelis die wel een aanvulling heeft. “We doen het op deze manier, omdat we in West-Europa hebben afgesproken voeding niet genetisch te modificeren om zo die voedingswaarde te verbeteren. Anderzijds, als we genetische modificatie wel zouden toepassen dan is er nog weer meer uit te halen. Het verhaal is dus tweeledig.”
Marcelis is met zijn vertical farming project ook bezig om ervoor te zorgen dat groenten ‘lekker’ zijn. De consument moet dagelijks echt meer groenten eten, is zijn stelling. “In de Westerse samenleving zijn er te veel mensen ongezond, omdat ze een overgewicht hebben. Door de smaak te verbeteren en het vitaminegehalte te verhogen zullen deze mensen het misschien eerder gaan eten. Met smaakbeïnvloeding proberen we meer mensen te verleiden om dit te eten in plaats van minder gezonde voeding.”